Vala e dytë… Shqiptarët e Egjiptit, emërimi i princit Ahmed Fuad për fronin e Shqipërisë

Nga mesi i shekullit të nëntëmbëdhjetë deri në fillim të shekullit të njëzetë, prania shqiptare në Egjipt filloi të ndryshojë me shpejtësi si pasojë e emigracionit masiv nga Shqipëria e Jugut, në sfondin e një krize të rëndë ekonomike që goditi Ballkanin.
Sipas Arnaout, shqiptarët këtë herë kanë shkuar në Egjipt për shkak të pranisë së një familjeje shqiptare në pushtet.
Me këtë valë të madhe, shqiptarët u shpërndanë në zonën që shtrihej nga Aleksandria, Abu Qir dhe Damietta deri në Assiut në jug, duke kaluar nëpër Mansoura, Fajum, Kajro dhe Minya.
Shkrimtari me origjinë shqiptare Spiro Dinh përmend në librin e tij “Valët e detit” se si shqiptarët në disa lagje të Kajros ndiheshin sikur ishin në Shqipëri, pasi muzika shqiptare dëgjohej gjithandej dhe madje se “në tregun e armëve kishte vetëm shqiptarë, qofshin myslimanë apo të krishterë”.
Sipas Naxhit, Veprimtaria shqiptare u zgjerua, kështu që ata hynë në projekte dhe morën poste administrative dhe filluan të gëzonin një ndikim të fortë që e merrnin nga marrëdhënia e tyre me familjen në pushtet.
Ky shpërngulje kishte diçka që e dallonte sepse përkonte me fillimin e rilindjes kombëtare shqiptare (1878-1912), një lëvizje intelektuale dhe politike që i hapi rrugën lëvizjes së armatosur që kërkonte autonomi apo pavarësi të gjerë për shqiptarët nga Perandoria Osmane.
Egjipti u bë i famshëm për rolin e tij në këtë fushë për shkak të mendimtarëve të rilindjes kombëtare shqiptare, si Thimi Mitko, Spiro Dinh, Lonnie Logiri e të tjerë, rrëfen Al-Arnaout. Kështu, shqiptarët e Egjiptit krijuan lidhje dhe shoqata që i bashkojnë, bashkërendojnë veprimtaritë e tyre në fushën e gjuhës, kulturës dhe politikës dhe i drejtohen botës me të drejtën e tyre për të krijuar një shtet-komb.
Në vitin 1875 u krijua shoqata e parë me emrin “Vëllazëria”, më pas “Stambolli” më 1879, më pas “Vëllazëria Shqiptare” më 1894 dhe “Bashkimi” më 1910.
Me përfundimin e Luftës së Parë Botërore në vitin 1918 dhe me shfaqjen e rrezikut për fatin e Shqipërisë nga ambiciet e Italisë dhe Greqisë, u krijua “Komiteti Egjiptian i Qumështores” dhe më pas “Bashkimi Shqiptar në Egjipt” në vitin 1929.
Sipas imami, çereku i fundit i shekullit të nëntëmbëdhjetë ishte dëshmitar i shtypjes së librave shqip në Egjipt duke nxitur islamin, “Ahed”, që u botua nga Melodochi në vitin 1900. Këto gazeta shprehnin kauzën e çlirimit kombëtar të shqiptarëve.
Leximi i këtyre gazetave nuk u kufizua vetëm tek shqiptarët e Egjiptit dhe shqiptarët jashtë vendit, por ato u futën kontrabandë në brendësi shqiptare nën sundimin osman nga dervishët e Takijes Bektashiane në Kajro.
Sipas imamit, shqiptarët e ndërtuan këtë bujtinë në rrëzë të malit Mokattam, dhe i atribuohej një urdhri sufi, të cilit i përkasin shumë prej tyre, dhe ishte më shumë si një forum kulturor kombëtar në të cilin shkëmbyen biseda për çështjet të komunitetit dhe të punëve të vendit të tyre.
Megjithatë, gjëja më e rëndësishme që ndodhi gjatë asaj periudhe, sipas imamit, ishte kërkesa e një numri të madh shqiptarësh për të emëruar princin Ahmed Fuad në fronin e Shqipërisë, duke qenë se prania e familjes alevite në Egjipt është një shtrirja e pranisë së tyre në Shqipëri dhe duke qenë se mbi familjen alevite ka një detyrë kombëtare që duhet të kryejë për të arritur ëndrrën e krijimit të një shteti-komb për popullin e tyre, përveç faktit se Princi Fuad kishte avantazhe që e bënë atë, i pranueshëm për të gjitha sektet shqiptare, si prejardhja e tij shqiptare, edukata e tij islame lindore dhe kultura e tij evropiane.
Bazuar në këtë emërim, Princi Ahmed Fuad kërkoi mbështetjen e një numri sa më të madh të shqiptarëve, brenda apo jashtë Egjiptit, si dhe mbështetjen e fuqive të mëdha evropiane, përpara shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912, kështu që ai udhëtoi për në Itali dhe Austri dhe mori mbështetjen e tyre, por vendet Sundimtari i Shqipërisë vendosi të ishte si princ të saj fisnikun gjerman Wied në tetor 1913, sipas Al-Arnaout.
Vijon…
Nga: Muhamed Shaban, Egjipt
Përgatiti për botim: Leon Molla, Francë